De dienst met Ds Smit afgelopen zondag 27.10.24 sloot naadloos aan op een stukje in dagblad Trouw van columniste Iris Sommer over ‘zachtmoedigheid’. Smit had het over 2 of 3 mensen die samenzijn in Gods Naam en dezelfde visioenen delen van een liefdevoller samenleven dan het huidige (ik hoorde daarin ook ‘zachtmoediger’). Die columniste benoemde dat het tijdperk van de zgn. ‘survival of the fittest’ nodig dient te worden aangevuld: nl. met ‘survival of the group’! Wat bedoelt zij daarmee?
Het beruchte ‘..de meest fitte’ , waarmee bedoeld wordt degene die het meest aangepast is (to fit in) aan veranderingen, ook de grootste kans heeft te overleven (in de biodiversiteit, de keten, het klimaat) is niet het enige selectiecriterium in de natuur. Er is nog een vorm van natuurlijke selectie nl. groepsselectie. Ik citeer : “wanneer je niet uitgaat van het individu maar van de groep, zal die groep beter (over)leven ! Waar individuele selectie voordeel geeft voor de egoïstische, agressieve trekjes in de mensheid, zal groepsselectie juist samenwerking en altruïsme bevorderen! “ Dit zie je overal gebeuren in de natuur: mieren- en bijenkolonies bestaan alleen zolang voort vanwege die samenwerking als groep. Apen en kuddedieren maar ook groepen trekvogels of kikkerdril kennen dat voordeel van ‘safety in numbers’. Veiligheid en delen zijn geen items voor de graaiers en dictators, maar juist voor alle individuen in een groep. Zo leren we recent van de samenwerkende boomwortels met paddenstoelen : die hebben een ruil-economie samen, als goed voorbeeld voor de mensheid…
Al heel lang ben ik aan het nadenken over dit verschijnsel : waarom zijn de ‘zachte krachten’ in de natuur dan nog steeds niet weg-geselecteerd? Als zelfopoffering, zachtmoedigheid alleen is voor een aantal softies, hoe hebben zij dan die evolutie overleefd? Dan hadden de zgn. ‘sterksten’ toch allang alle oorlogen gewonnen en de grootste ego’s toch allang de touwtjes in handen? Ja, zegt u nu natuurlijk, dat hebben ze toch ook al ? Alle multinationals, populisten en dictators trekken toch al aan die touwtjes? Zij zijn toch ‘the fittest’, de machtigsten? Tja, dat klopt en het huidige individualistische tijdperk stimuleert dat… maar is dat dan een paradijs? Niet bepaald m.i. want macht corrumpeert nogal snel, zo hield ook Ds Smit ons voor. En wij? Wij ‘geheel’ anders?
Vanuit de biologie gezien bleef lang onbelicht dat het groepsbelang prevaleert in de natuur. Niet slechts de genen dicteren, maar juist ook die genoemde groepsselectie : zodat binnen een groep ook eigenschappen worden aangepast en doorgegeven. Dit is bekend onderzoek van Prof. D.S. Wilson, een evolutionair bioloog en antropoloog. Met zowel mw. Sommer in haar column als ds Smit, ben ik persoonlijk ontzettend blij en hoopvol met deze gegevens, want ze bieden een uitzicht door een heel ander raam : op hoop ! En de regenboog gloort aan de horizon. Het huidige tijdperk lijkt winst voor de rechts-populisten, voor de haatzaaiers, de kwaadsprekers en de machthebbers op allerlei (digitaal) gebied, maar het wordt tijd voor de zachtmoedigen, want “zij zullen de aarde erven”… aan dit uitzicht, deze hoopvolle bijbelse boodschap kan ik me gelukkig optrekken.
Op goede grond kunnen we daarom steun hebben in duistere tijden. En waar 2 of 3 mensen samenzijn kunnen uit kleine kring ook grote kringen in de vijver ontstaan. Voorbeelden van ‘good-practice’ vinden we gelukkig overal, m.n ook in de Groenekerken-actie, een steeds groter wordende groepsselectie naast de wereldwijde groepen jongeren die de huidige machthebbers uitdagen tot veranderingen.
Peter Geene